محمد رضا نژاد/کارشناس بازار سرمایه

بازار و بورس- از دیرباز فعالین و تحلیلگران بازار سرمایه علاقه مند به بررسی و پیشبینی نسبت های مالی مهم بازار سرمایه از جمله p/e و p/s بوده اند زیرا هدف از خرید هر دارایی چشم انداز رشد قیمت آن در آینده است و یکی از عوامل مهم در رشد قیمت یک دارایی رشد سودآوری آن محسوب می شود. نسبت p/e  با فرض تقسیم سود کامل بیانگر تعداد سالهایی است که زمان می برد که اصل مبلغ سرمایه گذاری شده یک شخص به صورت سود مجامع به وی برگردانده شود.

هر چند در عالم واقع شرکت ها بخشی از سود محقق شده را در مجامع توزیع می‌کنند با این حال قسمتی از سود که تقسیم نمی شود و از طریق توسعه شرکت منجر به رشد سودآوری در سال های آتی می شود. نسبت p/s نیز از این  منظر مهم است که شرکت هایی که p/s  کمتری دارند پتانسیل رشد سود بیشتری در دوران تورمی نسبت به شرکت های مشابه با p/s بالاتر دارند. در سنوات اخیر  و در سایت مدیریت فناوری بورس تهران از نسبت های p/e گذشته نگر ۴ فصله (TTM) استفاده شده است.

با بررسی تاریخی این نسبت در می یابیم که کمترین مقدار این نسبت مربوط به مرداد ماه سال۹۱ (۴٫۷ واحد)  و بیشترین این نسبت آن در مرداد ماه سال ۹۹ (۳۸واحد) بوده است. متوسط p/eگذشته نگر ده سال اخیر در محدوده ۷٫۷ بوده است. این نسبت در حال حاضر در محدوده ۱۱٫۵ است. با توجه به رشد بیش از ۱۰۰ درصدی نرخ رشد فروش شرکت های اثر گذار در بازار سرمایه در فصل زمستان سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ انتظار رشد ۱۵۰% سود شرکت های پذیرفته شده در بازار سرمایه را داریم که همین امر منجر به افت نسبت p/e گذشته نگر به محدوده ۸ واحدی دور از ذهن نیست. همچنین با توجه نزدیکی فصل مجامع و تقسیم سود شرکت ها با فرض عدم تغییر شاخص کل انتظار کاهش نسبت مذکور به محدوده ۷ واحدی را داریم که بنیانگر بازگشت به میانگین تاریخی نسبت p/e  گذشته نگر بازار است.

عملکرد فصل بهار ۱۴۰۰ نیز همین وضعیت را به فصل بهار سال ۹۹ دارد و با انتشار گزارش فصل بهار شرکت ها کاهش نسبت p/e ادامه خواهد داشت. روند تاریخی p/e گذشته نگر تابع عوامل گوناگونی از جمله نرخ تورم انتظاری (نرخ جهانی کالاها و دلار) ، نرخ بازده بدون ریسک و طرح های توسعه شرکت ها بوده است. نسب p/eگذشته نگر یک شرکت و مجموعا بازار با تورم انتظاری و طرح توسعه رابطه مستقیم و نرخ بازده بدون ریسک رابطه عکس دارد. شرکت هایی که نسبت p/s کمتری دارند نوسان p/e بیشتری را دارند و اصطلاحا اهرم بیشتری نسبت به بقیه شرکت ها دارا هستند.

مقایسه نسبت p/s  گذشته نگر بازار با میانگین تاریخی آن بنیانگر آن است که در حالی که کمترین و بیشترین نسبت p/s بازار در مرداد ۹۱ و مرداد ۹۹ به ترتیب در محدوده ۱ و ۱۰ واحدی قرار داشته است میانگین این نسبت در ده سال گذشته حدودا ۱٫۸ و در حال حاضر ۳٫۸ می باشد. انتظار می رود با انتشار گزارشات بهار ۱۴۰۰ و مجامع پیش رو این نسبت در صورت ثبات شاخص کل به محدوده ۲٫۵ واحدی برسد. نکته مهم این است که در حالی که نسبت p/eگذشته نگر بازار به میانگین تاریخی خود سقوط خواهد نمود نسبت p/s گذشته نگر بازار نسبت به میانگین خود بالاتر است و این تضاد ناشی از بالاتر بودن حاشیه سود شرکت ها از میانگین تاریخی خود است و انتظار می رود حاشیه سود شرکت ها به ترتیب کاهش پیدا کند.