قیمت‌گذاری متناسب با رفتار رانندگی هر فرد، که معمولاً با نام بیمه مبتنی بر استفاده (Usage-Based Insurance – UBI) شناخته می‌شود، یک رویکرد نوین در صنعت بیمه خودرو است. این مدل بیمه به جای استفاده از عوامل سنتی (مانند سن، جنسیت، مدل خودرو، محل زندگی) برای تعیین حق بیمه، بر اساس داده‌های واقعی جمع‌آوری شده از نحوه رانندگی هر فرد، حق بیمه را شخصی‌سازی می‌کند.

این رویکرد دقیق‌تر و عادلانه‌تر است، زیرا رانندگان با ریسک کمتر (که رفتار رانندگی ایمن‌تری دارند) حق بیمه کمتری می‌پردازند، در حالی که رانندگان پرخطرتر ممکن است حق بیمه بیشتری بپردازند.

نحوه عملکرد:

قیمت‌گذاری متناسب با رفتار رانندگی عمدتاً از طریق فناوری تله‌ماتیک انجام می‌شود. تله‌ماتیک اطلاعات مختلفی را در مورد نحوه رانندگی جمع‌آوری می‌کند. این اطلاعات می‌تواند از طریق:

1. دستگاه‌های تله‌ماتیک (جعبه سیاه): دستگاه‌های کوچک که به صورت حرفه‌ای در خودرو نصب می‌شوند و داده‌های دقیق‌تری را ثبت می‌کنند.
2. اپلیکیشن‌های موبایل: برخی شرکت‌های بیمه از اپلیکیشن‌های موبایل استفاده می‌کنند که با استفاده از سنسورهای گوشی (GPS، شتاب‌سنج، ژیروسکوپ)، داده‌های رانندگی را جمع‌آوری می‌کنند.
3. سیستم‌های متصل خودرو (Connected Car Systems): در خودروهای مدرن، سیستم‌های داخلی خودرو می‌توانند داده‌های رانندگی را مستقیماً به شرکت بیمه ارسال کنند.

عوامل کلیدی در ارزیابی رفتار رانندگی:

داده‌هایی که برای قیمت‌گذاری بر اساس رفتار رانندگی جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• سرعت: بررسی رعایت سرعت مجاز و اجتناب از سرعت‌های غیرمجاز.
• شتاب‌گیری و ترمزگیری ناگهانی: نشان‌دهنده رانندگی پرخاشگرانه و عدم رعایت فاصله ایمنی.
• پیچیدن‌های ناگهانی یا تند: نشان‌دهنده عدم کنترل کافی بر خودرو یا سرعت زیاد در پیچ‌ها.
• مسافت طی شده: هرچه مسافت رانندگی کمتر باشد، احتمال وقوع حادثه نیز کمتر است (این بخش همان “بیمه کیلومتریک” است که در آن مسافت، عامل اصلی تعیین‌کننده است).
• ساعات رانندگی: رانندگی در ساعات شلوغی ترافیک، ساعات پایانی شب (مثلاً ۱۲ شب تا ۵ صبح) یا اوایل صبح، معمولاً ریسک بالاتری دارد.
• محل رانندگی: رانندگی در مناطق پرخطر، با سابقه تصادفات بالا، یا در مسیرهای ناشناخته.
• میزان حواس‌پرتی (در برخی سیستم‌های پیشرفته): برخی اپلیکیشن‌ها می‌توانند استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی را نیز شناسایی کنند.

مزایای قیمت‌گذاری متناسب با رفتار رانندگی:

1. عدالت در قیمت‌گذاری: رانندگان ایمن و محتاط که ریسک کمتری دارند، حق بیمه کمتری می‌پردازند. این امر به ویژه برای گروه‌هایی که به طور سنتی حق بیمه بالایی دارند (مانند رانندگان جوان) مفید است.
2. تشویق به رانندگی ایمن‌تر: با آگاهی از اینکه رفتار رانندگی آن‌ها پایش می‌شود و بر حق بیمه تأثیر می‌گذارد، رانندگان انگیزه بیشتری برای رانندگی محتاطانه پیدا می‌کنند. این می‌تواند به کاهش تصادفات و بهبود ایمنی جاده‌ها منجر شود.
3. بازخورد شخصی‌سازی شده: برخی سیستم‌ها به رانندگان بازخورد منظم در مورد نمره رانندگی و نقاط ضعف و قوت آن‌ها می‌دهند، که به آن‌ها کمک می‌کند تا رانندگی خود را بهبود بخشند.
4. کاهش هزینه‌های شرکت بیمه: کاهش تعداد و شدت خسارت‌ها، هزینه‌های پرداختی شرکت بیمه را کاهش می‌دهد.
5. مدیریت ریسک بهتر: شرکت‌های بیمه با دسترسی به داده‌های واقعی، می‌توانند ریسک هر بیمه‌گذار را با دقت بسیار بالاتری ارزیابی کنند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:

1. نگرانی‌های حریم خصوصی: جمع‌آوری مداوم داده‌ها در مورد مکان و عادات رانندگی، بزرگترین نگرانی برای بسیاری از افراد است. بیمه‌گذاران باید به شفافیت در مورد نحوه جمع‌آوری، ذخیره و استفاده از این داده‌ها اطمینان حاصل کنند.
2. پیچیدگی فنی: پیاده‌سازی و نگهداری سیستم‌های تله‌ماتیک و پلتفرم‌های تحلیل داده نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه در فناوری و تخصص است.
3. پذیرش مشتری: همه رانندگان تمایل به نصب دستگاه در خودرو یا استفاده از اپلیکیشن‌های پایش رانندگی را ندارند.
4. تأثیر عوامل خارجی: گاهی اوقات رفتار رانندگی فرد (مثلاً ترمز شدید) ممکن است به دلیل عوامل خارجی (مثلاً ترمز ناگهانی خودروی جلویی) باشد که خارج از کنترل راننده است و سیستم تله‌ماتیک ممکن است آن را به عنوان رانندگی پرخطر ثبت کند.
5. عدم تفاوت زیاد در رانندگی: در برخی موارد، تفاوت در رفتار رانندگی افراد ممکن است آنقدر زیاد نباشد که تخفیف‌های چشمگیری در حق بیمه ایجاد کند.
6. محدودیت در بیمه شخص ثالث در ایران: در ایران، بیمه شخص ثالث یک بیمه اجباری است و نرخ‌گذاری آن تا حد زیادی توسط بیمه مرکزی تعیین می‌شود. این امر انعطاف‌پذیری شرکت‌ها برای قیمت‌گذاری کاملاً بر اساس رفتار رانندگی را محدود می‌کند. البته طرح‌هایی برای “بیمه شخص ثالث راننده‌محور” در دست بررسی است که در آینده می‌تواند این تغییر را ایجاد کند.

وضعیت در ایران:

در حال حاضر، قیمت‌گذاری کاملاً متناسب با رفتار رانندگی (PAYD/PHYD) در ایران به صورت گسترده و عمومی در بیمه شخص ثالث پیاده‌سازی نشده است. بیشتر شرکت‌های بیمه روی تخفیف عدم خسارت و برخی عوامل محدود دیگر تمرکز دارند. با این حال، برخی شرکت‌ها مانند بیمه سامان، بیمه بدنه پیمایشی (کیلومتریک) را ارائه کرده‌اند که در آن، مسافت پیموده شده (که خود یک رفتار رانندگی محسوب می‌شود) در تعیین حق بیمه مؤثر است. این گام اولیه به سمت بیمه‌های مبتنی بر استفاده است.

توسعه این نوع بیمه‌نامه‌ها در ایران نیازمند:

• پذیرش عمومی بیشتر مردم برای به اشتراک‌گذاری داده‌های رانندگی.
• سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در زیرساخت‌های فناوری تله‌ماتیک و تحلیل داده.
• تغییرات احتمالی در قوانین و مقررات بیمه مرکزی برای انعطاف‌پذیری بیشتر در نرخ‌گذاری بیمه شخص ثالث بر اساس ریسک فردی راننده.

در نهایت، قیمت‌گذاری متناسب با رفتار رانندگی یک روند جهانی در صنعت بیمه است که با پیشرفت فناوری و افزایش تقاضا برای خدمات شخصی‌سازی شده، به تدریج در بازارهای بیشتری از جمله ایران نیز گسترش خواهد یافت.