بیمه‌نامه بر اساس کیلومتریک (Pay-As-You-Drive – PAYD)، نوعی از بیمه‌نامه خودرو است که در آن حق بیمه پرداختی توسط بیمه‌گذار بر اساس مسافت پیموده شده توسط خودرو تعیین می‌شود. این مدل بیمه، به ویژه برای افرادی که کمتر از خودروی خود استفاده می‌کنند، می‌تواند بسیار مقرون‌به‌صرفه باشد.

تفاوت با بیمه‌نامه‌های سنتی: در بیمه‌نامه‌های سنتی، حق بیمه بر اساس عواملی ثابت مانند مدل خودرو، سال ساخت، نوع کاربری، سابقه عدم خسارت، ارزش خودرو و پوشش‌های اضافی محاسبه می‌شود و عملاً به میزان استفاده از خودرو توجه نمی‌شود. اما در بیمه‌نامه کیلومتریک، عامل اصلی تعیین‌کننده حق بیمه، مسافتی است که خودرو طی می‌کند.

نحوه عملکرد: برای پیاده‌سازی بیمه کیلومتریک، شرکت‌های بیمه از دو روش اصلی استفاده می‌کنند:

1. با دستگاه تله‌ماتیک (جعبه سیاه): در این روش، یک دستگاه کوچک تله‌ماتیک در خودرو نصب می‌شود. این دستگاه به طور خودکار مسافت طی شده را ثبت و به شرکت بیمه گزارش می‌دهد. در برخی موارد، این دستگاه می‌تواند اطلاعات بیشتری مانند سرعت، ترمزگیری و شتاب‌گیری ناگهانی را نیز ثبت کند که در این صورت، بیمه‌نامه به سمت بیمه‌نامه‌های مبتنی بر تله‌ماتیک (که در پاسخ قبلی توضیح داده شد) متمایل می‌شود و علاوه بر مسافت، رفتار رانندگی نیز در تعیین حق بیمه موثر خواهد بود.
2. بدون دستگاه (بر اساس گزارش کیلومترشمار): در این روش، بیمه‌گذار به صورت دوره‌ای (مثلاً ماهانه یا فصلی) از کیلومترشمار خودروی خود عکس گرفته و برای شرکت بیمه ارسال می‌کند. شرکت بیمه بر اساس این گزارش‌ها، میزان مسافت طی شده را محاسبه و حق بیمه را متناسب با آن دریافت می‌کند. این روش ممکن است شامل “بسته‌های کیلومتری” باشد که بیمه‌گذار بسته به نیاز خود، مسافت مشخصی (مثلاً ۵۰۰۰، ۸۰۰۰ یا ۱۲۰۰۰ کیلومتر در سال) را خریداری می‌کند.

مزایای بیمه‌نامه بر اساس کیلومتریک:

• کاهش حق بیمه برای رانندگان کم‌کارکرد: اصلی‌ترین مزیت این بیمه، پرداخت حق بیمه کمتر برای افرادی است که کمتر از خودروی خود استفاده می‌کنند. این افراد دیگر مجبور نیستند به اندازه کسانی که زیاد رانندگی می‌کنند، حق بیمه بپردازند.
• انصاف در محاسبه حق بیمه: حق بیمه بر اساس ریسک واقعی‌تر و میزان استفاده واقعی از خودرو تعیین می‌شود.
• تشویق به رانندگی کمتر: با آگاهی از اینکه هر کیلومتر رانندگی هزینه دارد، ممکن است افراد تمایل بیشتری به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا رانندگی کمتر برای سفرهای غیرضروری داشته باشند که می‌تواند به کاهش ترافیک و آلودگی نیز کمک کند.
• شفافیت: بیمه‌گذاران می‌توانند با بررسی میزان کیلومتر طی شده، دلیل محاسبه حق بیمه خود را بهتر درک کنند.
• حفظ پوشش‌های اصلی بیمه بدنه: در ایران، بیمه کیلومتری عمدتاً برای بیمه بدنه ارائه می‌شود و معمولاً تمامی پوشش‌های اصلی بیمه بدنه عادی (مانند حوادث رانندگی، سرقت کلی، آتش‌سوزی و انفجار) را شامل می‌شود.

چالش‌ها و معایب:

• برای رانندگان پرکارکرد نامناسب: اگر فردی زیاد رانندگی می‌کند، این نوع بیمه ممکن است برای او گران‌تر از بیمه‌نامه سنتی تمام شود.
• مسائل مربوط به حریم خصوصی (در صورت استفاده از دستگاه تله‌ماتیک): برخی افراد ممکن است نگران جمع‌آوری داده‌ها در مورد مکان و عادات رانندگی خود باشند.
• نیاز به نظارت و گزارش‌دهی: در روش بدون دستگاه، بیمه‌گذار باید به صورت منظم کیلومترشمار را گزارش دهد که ممکن است برای برخی افراد دست و پا گیر باشد.
• عدم آگاهی عمومی و پذیرش پایین: در بسیاری از کشورها از جمله ایران، این نوع بیمه هنوز به طور گسترده شناخته شده نیست و مردم با مزایا و نحوه عملکرد آن آشنایی کافی ندارند.
• محدودیت‌های فنی و زیرساختی: برای پیاده‌سازی گسترده‌تر این نوع بیمه، به زیرساخت‌های فناوری مناسب (مانند دستگاه‌های تله‌ماتیک، سیستم‌های جمع‌آوری و تحلیل داده) نیاز است.

وضعیت بیمه‌نامه کیلومتریک در ایران:

در ایران، بیمه‌نامه کیلومتریک بیشتر در حوزه بیمه بدنه و با نام بیمه بدنه پیمایشی یا کیلومتری توسط برخی شرکت‌های بیمه ارائه شده است. بیمه سامان یکی از پیشگامان در این زمینه است که بسته‌های ۵، ۸ و ۱۲ هزار کیلومتری را ارائه می‌دهد. این بیمه‌نامه‌ها به بیمه‌گذاران امکان می‌دهند تا بر اساس میزان کارکرد خودرو، حق بیمه متناسب‌تری پرداخت کنند.

شرکت‌های بیمه فعال در این زمینه در ایران: بر اساس اطلاعات موجود، بیمه سامان از جمله شرکت‌هایی است که بیمه بدنه پیمایشی را ارائه می‌دهد. برخی منابع نیز از بیمه دانا به عنوان ارائه دهنده این نوع بیمه نامه یاد کرده‌اند.

نکات مهم در خرید بیمه‌نامه کیلومتریک (پیمایشی):

• قبل از خرید، میزان مسافت سالانه خود را تخمین بزنید تا مطمئن شوید این نوع بیمه برای شما به صرفه است.
• جزئیات پوشش‌ها و استثنائات بیمه‌نامه را به دقت مطالعه کنید.
• در مورد نحوه گزارش‌دهی کیلومتر (با دستگاه یا بدون دستگاه) و الزامات آن از شرکت بیمه سوال کنید.
• در صورت اتمام بسته کیلومتری خریداری شده، معمولاً امکان شارژ مجدد کیلومتر وجود دارد.

به طور کلی، بیمه‌نامه کیلومتریک یک نوآوری در صنعت بیمه است که به رانندگان با کارکرد پایین خودرو، فرصت می‌دهد تا در هزینه‌های بیمه خود صرفه‌جویی کنند. هرچند چالش‌هایی مانند حریم خصوصی و عدم آگاهی عمومی در مسیر توسعه آن وجود دارد، اما پتانسیل بالایی برای رشد در آینده دارد.