بررسی‌ها نشان می‌دهد در فروردین سال جاری میزان نقدینگی کل کشور با ارزش معاملات برابر بوده است. به گزارش بازار و بورس، سیاست‌های پولی موجب شد میزان نقدنگی در کشور افزایش پیدا کند. این افزایش نقدینگی به همراه بازده مناسب سهام در نهایت باعث افزایش ناگهانی ارزش بازار سرمایه شد به نحوی که ارزش بازار سرمایه به ۲٫۵ برابر کل نقدینگی رسید. به نظر می‌رسد افت کاهش قیمت سهام موجب شده ارزش بازار سرمایه به میزان نقدینگی کل کشور نزدیک شود. شرکت سرمایه گذاری سامان مجد در گزارشی تحلیل به بررسی نسبت نقدینگی و بازار سرمایه پرداخته است که خلاصه این گزارش را در زیر می‌خوانید.
کاهش نرخ سود بین بانکی
مهمترین اتفاقی که ابتدای سال جاری در حوزه پول و بانک رخ داد، کاهش سطح نرخ سود بین بانکی به 8 درصد بود. نرخ سود بین بانکی که بیانگر هزینه فرصت وام گرفتن بانک‌ها از یکدیگر است، در صورت کاهش، منجر به روی آوردن بانک‌ها به رو شهای دیگر تامین مالی می‌شود. با توجه به اینکه روشهای دیگر عمدتا معطوف به افزایش افزایش پیدا میکند. از این رو می‌توان گفت با کاهش نرخ سود بین بانکی، میزان کاهشی که در نرخ سود بین بانکی رخ داد، رشد پایه پولی به رقم قابل توجه ۴۰ درصد (نسبت به بهار ۹۸ ) افزایش پیدا کرد.
براساس آمارهای رسمی طی سه ماه نخست سال ۹۹ نرخ سود بین بانکی از ۱۸ درصد تا ۸ درصد کاهش یافت و پایه پولی هم در این بازه زمانی از ۳۵۳ هزار هزار میلیارد تومان به ۳۸۳ هزار میلیارد تومان رسید.
کرونا و کاهش نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها
دلیل کاهش نرخ سود بین بانکی، کاهش نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها بود. در واقع، با آغاز سال جاری که قرار شد بسته حمایتی
کرونا (به ارزش ۷۵ هزار میلیارد تومان) تخصیص یابد، منابع این طرح -طبق گفته رئیس کل بانک مرکز ی – از محل کاهش نرخ ذخیره قانونی فراهم شد. با کاهش نسبت ذخیره قانونی ، تقاضا برای نگهداری ذخایر کاهش یافته و با انبساط عرضه پول، نرخ‌های بهره بین بانکی نیز کاهش می‌یابد. بنابراین طی ۳ ماه نخست امسال، با کاهش نرخ ذخیره قانونی، نرخ سود بین بانکی کاهش یافت و با کاهش نرخ سود بین بانکی، پایه پولی افزایش یافت. از طرف دیگر، کاهش ذخیره قانونی موجب افزایش ضریب فزاینده (سرعت گردش پول شد) و این دو عامل در انبساط کل‌های پولی و نقدینگی نقش مهمی ایفا کردند.
ورود نقدینگی به بازار سرمایه
براساس بررسی صورت گرفته، تغییرات در سیاستگذاری پولی در ابتدای سال جاری موجب افزایش حجم پول در جامعه شد. از طرف دیگر، تعطیلی کسب وکارها در ماه‌های اولیه امسال به خاطر شیوع ویروس کرونا و بازدهی مناسب بازار سرمایه در سال‌های اخیر باعث شد قسمتی از نقدینگی خلق شده وارد بازار سرمایه شود . آمارها نشان می‌دهد خالص ورود پول حقیقی به بازار سرمایه طی پنج ماه نخست سال جاری تقریبا در تمامی روزها مثبت بوده است. گفتنی است، برجسته ترین قسمت ورود پول در سال ۱۳۹۹ مربوط به تیر ماه است که حدود ۳۶ درصد جذب پول از فروردین تا مرداد ۹۹ را بهخود اختصاص داده است. در این میان رکورد بیشترین ورود پول به بازار بورس در ۲۲ تیر ماه با ثبت رقم ۵۶۰۰ میلیارد تومان رخ داده است. بهطور کلی، در بازه فروردین تا مرداد ۹۹ دقیقا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به طور تجمعی از سوی حقیقی‌ها خرید صورت گرفت که رقم چشمگیری محسوب می‌شود.
با توجه به ورود محسوس نقدینگی موجود به بازار سرمایه، تقاضای سهام با رشد قابل توجهی روبه رو شد و با افزایش تقاضا نیز، ارزش بازار سرمایه از ابتدای سال جاری افزایش یافت. چنانچه ارزش بازار در اسفند ۹۸ معادل ۲۴٫۵ هزار هزار میلیارد ریال بود که طی سه ماه نخست امسال به ۶۰٫۸ هزار هزا ر میلیارد ریال رسید. به عبارتی، طی این سه ماه، ارزش بازار سرمایه بیش از ۱۴۸ درصد رشد کرد. به سخن دیگر، دلیل اصلی افزایش ارزش بازار (یا شاخص کل) افزایش تقاضا از طریق خرید حقیق یها بود که آن هم بهدلیل افزایش قدرت خرید ناشی از افزایش نقدینگی رخ داده بود.
ارزش بازار و نقدینگی
افزایش ارزش بازار تا تیر ماه ادامه داشت و حتی رقم ۷۱ هزار هزار میلیارد ریال را نیز به خود دید . اما نکته ای
حائز اهمیت در این بین، پیشی گرفتن ارزش بورس از کل نقدینگی کشور بود. ذکر این نکته ضروری است که به طور
کلی، شاخص‌های اقتصادی بهطور نسبی در حالت بهینه قرار می‌گیرند. در خصوص بازار سرمایه ، این موضوع از این جهت اهمیت دارد که تحقق واقعی ارزش بازار منوط به وجود پول فیزیکی است. یعنی در صورتی می‌توان رشد بازار را واقعی دانست که مابه ازای آن پول نقد وجود داشته باشد. در غیر این صورت هنگامی که بازار –به هر دلیلی – با افت روبه‌رو شود، امکان نقدشوندگی کاهش پیدا میکند و قیمت‌ها آنقدر تعدیل می‌شوند تا متناسب با حجم پول موجود (معادل رقم متقاضیان خروج از بازار است) بشود.
مطابق نمودار رابطه ارزش بازار و نقدینگی، در ابتدای سال جاری ارزش بازار معادل نقدینگی کشور بود اما با رشد جهشی شاخص، تا تیر ماه فاصله محسوسی بین این دو رخ داد. (مثلث قائم الزاویه سمت چپ) با تعدیل و اصلاح شاخص بورس از مرداد
ماه به بعد، این فاصله تا حد قابل توجهی کاهش یافت، چراکه از طرف دیگر روند نقدینگی نیز افزایشی بود. (مثلث قائم
الزاویه سمت راست( به بیان دیگر، نسبت ارزش بازار به نقدینگی که ابتدای سال معادل یک ( ۱۰۰ درصد) بوده، تا تیر ماه به ۲۵۰
درصد رسید اما با تغییر روند در این ماه، این نسبت تا پایان دی ماه به ۱۴۸ درصد کاهش یافت. البته فراتر رفتن ارزش بازار از حجم نقدینگی الزاما به معنی این نیست که شاخص بورس نیاز به افت دارد، این مسئله نشان می‌دهد در صورتی که شوک یا تکانه‌ای به بازار وارد شود، شکنندگی بازار بیشتر می‌شود. چه اینکه شروع ریزشهای بورس در مرداد ماه نیز از کشمکشهایی که دو وزارتخانه نفت و اقتصاد بر عرضه پالایش یکم داشتند آغاز شد اما ادامه ریزش با وجود تمام تلا شهای بعدی، متوقف نشد. در واقع، بازار در چنین حالتی منتظر یک خبر منفی بود تا به روند منطقی خود بازگردد.
بالاتر نیز توضیح داده شد که در چنین شرایطی بازار آنقدر خود را تعدیل میکند تا امکان خروج و نقدشوندگی برای سهامدار فراهم شود. یعنی قیمت ها آنقدر پایین می‌آید که فروشندگان می‌توانند از بازار خارج شوند. این مسئله را در روند خروج پول از بازار سرمایه طی شهریور تا دی ۱۳۹۹ به طور روشنی ملاحظه می‌کنیم. در بازه مذکور بیش از ۳۵ هزار میلیارد تومان پول حقیقی از
بازار خارج شده است. در این بازه زمانی بیشترین خروج پول از بازار مربوط به دی ماه بوده که حدود ۳۳ درصد خروج پول
را ثبت کرده است. در بین روزهایی که خروج پول وجود داشته هم، رکورد بیبشترین خروج مربوط به یکم آذر ماه، با رقم
۷ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است. در این زمینه، همانند ماجرای رشد شاخص، فشار عرضه موجب کاهش قیمت‌ها یا ارزش بازار شد. به‌طوری که فروشندگان برای خروج پول‌هایشان زمینه ساز کاهش هرچه بیشتر قیمت شدند تا امکان نقدشوندگی سهامشان فراهم شود. برهمین اساس، با شروع ریزش بورس از مرداد ۹۹ ، بهطور مداوم ارزش بازار کاهش یافته و بجز آذر ماه، این روند قطع نشده است. براساس این بررسی، نسبت ارزش بازار به نقدینگی که ابتدای سال معادل ۱ بود، در تیر ماه از ۲٫۵ هم عبور میکند. بهعبارتی، طی ۴ ماه یک رشد انفجاری را تجربه میکند اما از مرداد ماه که روند نزولی شاخص بورس و بالتبع ارزش بازار آغاز می‌شود، این نسبت بعد از ۶ ماه (ابتدای مرداد تا آخر دی) از ۲٫۵ به کمتر از ۱٫۵ می‌رسد. یعنی تعدیل ارزش بازار با سرعت کمتری نسبت به رشدی که کرد، رخ داده است. این مسئله نشان می‌دهد که نظام بازار صعود بی ضابطه و هیجانی را اصلاح میکند، هرچند با تاخیر زمانی .
